लेखांक २६ : विदेही संत मीरा माई ने केलेला चमत्कार !
कपिलधारा हे स्थान अतिशय मनोहर आहे .
चातुर्मासात वाहणारी कपिलधारा
ध्यान गुफा दूध धारा
दूध धारा
दुर्वास ऋषींची ध्यान गुफा
इथे परिक्रमा खंडित होऊ नये म्हणून परिक्रमा मार्गाचे फलक जागोजागी लावलेले आहेत .
कपिलधारेकडे जाणारा वन मार्ग
खालून कपिलधारा अशी दिसते
दक्षिण तटावरून होणारे कपिलधारेचे दर्शन
नर्मदेचे नितांत सुंदर रुप
अमरकंटक येथे मिळणाऱ्या जंगली जडीबुटी
वन खात्याने पर्यटकांसाठी बनविलेल्या कुटी
महान तपस्विनी व विदेही महात्मा मीरा माई
कपिलधारा येथील पूल
याच पुलावरून पलीकडे जाऊन अमरावतीच्या भूषण स्वामीची परिक्रमा खंडित झाली होती
नर्मदा मातेच्या काठी बांधलेला पक्का सिमेंटचा घाट व बाल रेवा
संत मीरा माई यांचा अमरकंटक येथील आश्रम
आपल्या बिछान्यावर पहुडलेल्या मीरा माई (संग्राहित चित्र )
मीरा माई आणि त्यांची कुत्री (संग्रहित चित्र )
उंच मेकल पहाडावरून नर्मदा मैया येथे अचानक खोल दरीमध्ये झेप घेते .
कपिलधारा जलप्रपात
केवळ चार ते पाच फूट रुंदीचे नर्मदा मातेचे पात्र मेकल पर्वतावरून झेपावते . अलीकडच्या काळामध्ये कडक उन्हाळ्यामध्ये या पाण्याची पातळी फारच कमी होते . आणि पावसाळ्यात मात्र हे पाणी भरभरून वाहते .
कपिलधारेच्या थोडेसे अलीकडे दूध धारा म्हणून एक छोटासा प्रपात आहे . या स्थानाविषयी अनेक आख्यायिका आहेत . इथून पूर्वी दुधाची धार निघायची असे काही साधू सांगतात . तर भूगर्भ शास्त्रीय नियमानुसार चुनखडक अधिक असेल तर पांढऱ्या रंगाचे फेसाळ पाणी निघू शकते . पुढे अनेक ठिकाणी मला अशा दूध धारा दिसल्या . दूधधारेच्या जवळ काही ध्यान गुफा देखील आहेत .
कपिलधारेवरून अचानकमार व्याघ्र अरण्य असे दिसते
अरण्यामध्ये अनेक वन्य पशु आणि एक भला मोठा गरुड पाहिल्यानंतर हे मनुष्य प्राणी पाहताना फार काही बरे वाटत नव्हते . नाही म्हणायला मोठ्या प्रमाणात माकडे मात्र तिथे होती . वानर देखील होते .
नर्मदा जल पिणारी माकडे . इतक्या लघु रूपामध्ये देखील नर्मदा मातेने आपला रंग सोडलेला नाही !
नर्मदा मैया चे इथले रूप अतिशय अप्रतिम होते ! एखाद्या पंचवार्षीय अल्लड अवखळ कन्ये सारखेच चंचल ,निखळ , स्वच्छ ,निर्मळ .
वरती गेल्यावर एका दुकानदाराने ओंडका टाकून केलेल्या बाकड्यावर बसण्याची विनंती केली .
समोर काही लोक जंगलातील जडीबुटी विकत बसले होते .
बसल्यावर काही परिक्रमावासिनी बिस्किटे काढली .मलाही एक छोटा पुडा खायला दिला . आणि क्षणात माकडांनी हल्ला करून सर्वांची बिस्किटे काढून घेतली !
मी मात्र सावध होतो त्यामुळे मी त्या माकडाला फटका टाकून दूर केले ! त्या मोठ्या माकडाने माझ्या हातातून बिस्कीट काढून घेण्याचा खूप प्रयत्न केला पण त्याला मी शेवटपर्यंत दाद लागू दिली नाही ! शेवटी मी काठी उगारल्यावर सर्व माकडे पळून गेली . तिथे बसलेला एक साधू म्हणाला आप पहले हो जिसका बिस्किट वे छीन नही पाये महाराज ! इथे वनखात्याने सुंदर कुटी तयार केलेल्या आहेत .
तिथे उकडलेल्या शेंगा विकणारा एक मनुष्य बसला होता . त्याच्याकडे एक गलोंल होती आणि त्याने तो माकडांना बारीक खडे अचूक नेम धरून मारत होता त्यामुळे त्याच्या जवळ सुद्धा माकडे फिरकत नव्हती . त्याच्याशी मी दोन शब्द बोललो आणि पुढे निघालो .
पुन्हा दोन-तीन माकडांनी तोच प्रयोग केला पण त्यांच्या हाती काहीही लागले नाही . खरे म्हणजे त्यांना बिस्कीट द्यायला हरकत काही नव्हती . पण त्यांना बिस्किटे न देण्यामागे दोन महत्त्वाची कारणे होती . पहिले कारण म्हणजे वन्य श्वापदांना आपण जे अन्न खातो ते अन्न खायला घालून आपण त्यांची सवय बिघडवून टाकतो . त्यामुळे कधीही वन्य प्राण्यांना आयते अन्न खायला देऊ नये . कारण एकदा आयते अन्न खायची सवय लागली की त्यांना आपण होऊन अन्न शोधण्याची जी निसर्गतः ऊर्मी असते ती हळूहळू कमी होते आणि त्यामुळे ती प्रजाती कालांतराने नष्ट होऊन जाते . हा झाला एक भाग . दुसरे महत्त्वाचे कारण असे होते की अमरावतीच्या महाराजांनी मला सांगितले होते की कपिलधारा क्षेत्रामध्ये एक थोर महान तपस्वी साध्वी राहतात . त्यांचे नाव मीरा माई .
यांच्या दर्शनाला जाताना बिस्कीटचा पुडा सोबत न्यावा लागतो असे त्याने मला सांगितले . याची परिक्रमा गेल्या वर्षी अगदी याच ठिकाणी खंडित झाली होती . त्याने मला एक छोटासा लोखंडी झुलता पूल दाखविला . नर्मदेच्या या काठावरून त्या काठावर जाणारा हा पूल होता .
गेल्या परिक्रमेच्या वेळी एका म्हाताऱ्या स्त्रीने त्याला सांगितले की समोर फुलवाली बाई बसली आहे तिच्याकडून माझी फुले मला आणून दे . आपण एका वृद्ध स्त्रीला मदत करतो आहोत या भावाने तो चटकन पलीकडे गेला आणि फुले घेऊन आला . आल्यावर पाहिले तो समोर ती म्हातारी नव्हती आणि मग लक्षात आले की आपली परिक्रमा खंडित झालेली आहे ! कारण परिक्रमेदरम्यान नर्मदा नदी पार करायची नसते ती चुकून याच्या हातून पार झाली होती ! त्याला अतोनात दुःख झाले परंतु तेव्हापासून त्याने हा भाग अतिशय पक्का लक्षात ठेवला . मला देखील त्याने तो पूल दाखविला .त्या साधूचे नाव भूषण स्वामी असे होते . जीडी आर्ट्स हा कोर्स पूर्ण केलेला हा एक हाडाचा कलाकार होता . मला आत्ता अचानक त्याचे नाव आठवले ! आमच्या दोघांची फ्रिक्वेन्सी बऱ्यापैकी जुळली होती . परंतु दोघांनाही एकटेच चालायला आवडत असल्यामुळे आम्ही कधीच एकत्र चाललो नाही .
आता आम्ही अनुपपूर जिल्ह्यामध्ये प्रवेश केलेला होता .आणि पुल पार करताच समोर दिंडोरी जिल्हा होता . पाहता पाहता जबलपूर पासून तीन चार जिल्हे पार झाले होते ! (जबलपूर , मंडला ,अनुपपुर , शहडोल ) लवकरच एक राज्य देखील पार होणार होते . कारण नर्मदेचा उगम हा छत्तीसगड राज्यामध्ये दिलेला आहे . अर्थात हे मूळचे मध्य प्रदेशचेच प्रांत परंतु त्याची वेगळी राज्यं करण्यात आली . काही लोक मात्र नर्मदेचे उगम स्थान मध्य प्रदेशात आहे असेच मानतात . काहींनी मला सांगितले की नर्मदा कुंड मध्य प्रदेश मध्ये असून माई की बगिया अर्थात नर्मदेचे जुने उगमस्थान छत्तीसगड मध्ये आहे .
कुठल्याही परिस्थितीमध्ये या ठिकाणी गेल्याशिवाय परिक्रमा पूर्ण होत नाही .
इथे नर्मदा मातेच्या काठी लांबच लांब पक्का सिमेंटचा घाट बांधलेला आहे .
जसा महाराष्ट्रामध्ये महाबळेश्वरचा एक पर्यटन स्थळ किंवा थंड हवेचे ठिकाण म्हणून विकास झालेला आहे अगदी त्याच धर्तीवर मध्य प्रदेश शासनाने अमरकंटक या तीर्थक्षेत्राचा पर्यटन क्षेत्र म्हणून देखील विकास केलेला आहे . तो योग्य की अयोग्य हा मुद्दा सध्या बाजूला ठेवलेला बरा . परंतु इथे भाविक कमी आणि पर्यटक जास्त दिसत होते हे मात्र नक्की . या ठिकाणी परिक्रमावासींची उतरण्याची सोय देखील एका छोट्याशा धर्म शाळेमध्ये केलेली आहे . एक हनुमान मंदिर देखील आहे .
कपिलधारा येथे परिक्रमावासी उतरण्याची व्यवस्था
असो .
मीरा माई या विदेही अवस्थेतील संत आहेत . कालचे चौघेजण आणि मी पाचवा असे आम्ही पाच जण त्यांच्या आश्रमामध्ये गेलो .
हा आश्रम म्हणजे एक दुमजली साधेसुधे आरसीसी बांधकाम असून समोरच्या बाजूला बांधकाम अर्धवट सोडण्यात आलेले आहे . त्यामुळे गच्ची वजा सज्जा वरती लोखंडाच्या सळ्या वर आलेले खांब दिसतात .
त्या नेहमी विवस्त्र अवस्थेमध्ये पडून असतात एका बिछान्यावर .
त्यांच्या आजूबाजूला बारा-पंधरा रोगट , लूथ भरलेली कुत्री बसलेली होती . खोलीत त्या कुत्र्यांचा अतिशय कुबट घाण वास येत होता . पण त्या जटाधारी वयस्कर साध्वी मात्र आपल्याच मस्तीत आनंदामध्ये पहुडल्या होत्या .
ही कुत्री पाळीव अजिबात नव्हती . आम्ही आत मध्ये गेल्याबरोबर सर्वजण गुरगुर करायला लागली. एक कुत्रे तर आम्हाला हुंगण्यासाठी इतके जवळ आले की त्याचे ओले नाक माझ्या पायाला खूप वेळा लागले . तो नाकाने शक्ती प्रयोग करत होता त्यामुळे कधीही चावू शकला असता .आता मला कळाले की सोबत बिस्किटे का न्यावी लागत . बिस्किटचा पुडा काढल्याबरोबर सगळी कुत्री कान टवकारून बसली ! मी माईंना साष्टांग नमस्कार केला आणि त्यांना पारले जी बिस्कीटां चा एक पाच रुपयाचा पुडा दिला . तर त्यांनी पडल्या पडल्याच तो फोडला आणि त्यातून आम्हा पाचही लोकांना दोन-दोन बिस्किटे दिली व प्रत्येक कुत्र्याच्या दिशेला अर्धी अर्धी बिस्कीटे फेकली . स्वतः देखील दोन बिस्किटे खाल्ली . मीरा माई या कुत्र्यांवर लेकराप्रमाणे प्रेम करत . एकदा तर एका कुत्र्याने त्यांचा हात चावून खाल्ला होता तरी देखील त्यांनी कुत्री हाकलली नाहीत . संत आणि सर्वसामान्य माणूस यांच्यातला हा फार मोठा भेद आहे .आणि तो न भरून येणारा आहे . मी मीरा माईंच्या पाया पडलो आणि त्यांना म्हणालो की मेरी परिक्रमा पूर्ण हो जाये ऐसा आशीर्वाद दिजीये ! मीरा माई स्पष्ट आवाजात बोलल्या , "सबकी होती है । तेरी भी हो जायेगी ! आशीर्वाद है। जाओ ! " त्यांचे हे आश्वासक आशीर्वचन ऐकून माझ्या अंगात दहा हत्तींचे बळ चढले ! आतला वास असह्य झाल्यामुळे मी बाहेर आलो . आणि माझ्या डोक्यात काहीतरी प्रकाश पडला ! मी भूषण ला विचारले अरे तुझ्याकडचा पारले जी चा पुडा फोड बरं ! त्याने पुढे फोडल्यावर आम्ही बिस्किटे मोजली तर ती आठ निघाली .
आणि आत्ता आत मध्ये मात्र चमत्कार झाला होता ! आम्ही पाच जणांनी खाल्लेली प्रत्येकी दोन बिस्किटे , स्वतः मीरा माई यांनी खाल्लेली दोन बिस्किटे ,अशी दहा ,आणि पंधरा कुत्र्यांना प्रत्येकी अर्धे म्हणजे किमान आठ बिस्किटे अशी एकूण १८ बिस्किटे त्यांनी त्या पुड्यातून काढली होती ! आम्ही पाचही जण चकित झालो ! सर्वांनी मिळून त्यांचा एकदा जयजयकार केला ! शंका घेण्यासाठी वावच नव्हता कारण त्या पूर्ण विवस्त्र बसल्या होत्या ! असे अनेक जबरदस्त साक्षात्कारी महात्मे नर्मदेच्या काठी पदोपदी बसलेले आहेत ! फक्त तुमच्या नशिबामध्ये त्यांच्या दर्शनाचा योग हवा ! आणि त्यांना तुम्हाला दर्शन देण्याची इच्छा हवी !
लेखांक सव्वीस समाप्त (क्रमशः)
पुढच्या भागावर जा
उत्तर द्याहटवा